نقاشی های کودکان یک تا شش سال

در سن پنج تا شش سالگی، امکان دستیابی کودک به درک حروف الفبا با خط نوشتنی که بیشتر از رسم و نقاشی جنبه آموزشی دارد فراهم می شود.
 

روان شناسان به طرق مختلف به تحقیق درباره کودکان پرداخته اند که یکی از مهمترین آنها تحلیل نقاشی های کودکان است.
 
نقاشی کودکان را می توان در مراحلی که حوادث اطراف خود را دسته بندی و عرضه می کند و روند تکامل یافته ای را از زمان خط خطی کردن ساده تا زمانی که خطوط معنی دار و مبتنی بر قوانین پرسپکتیو و شالوده منطقی رسم می کنند، مانند خواب و رؤیا معنی و تفسیر کرد.
 

نقاشی نیز همانند خواب و رویا به کودک فرصت می دهد تا اطلاعاتی را که از دنیای بیرون کسب کرده از هم جدا سازد و سپس آنها را دوباره تنظیم کند. در نقاشی، همانند خواب و رؤیا، کودک خود را از ممنوعیت ها رها می سازد و در حالتی ناخودآگاهانه درباره مسائل، کشفیات و مشکلات و دلهره هایش صحبت می کند. به همین دلیل، اگر آموزش نقاشی را بر پایه تصحیح نقاشی قرار دهیم و در آن به کودکان از سنین پایین تمرین کپی و تقلیدکردن از مدل را بیاموزیم، مرتکب اشتباه شده ایم.
 
در نقاشی کودک، خطی که در تصویر صورت برادر کشیده است و یا حذف بعضی افراد خانواده، اهمیت دادن بیش از حد به بعضی از قسمت های بدن خود، به کارگیری رنگی خاص، از بین بردن و یا بیش از حد بزرگ جلوه دادن بعضی حوادث، همگی حکایت از نشانه ها و علایمی می کند که دارای معانی روشن اند و بزرگسالان، با کمی شناخت و دقت، می توانند آن را مشاهده و تعبیر کنند.
 
مراحل تکامل خط خطی کردن
آنچه کودک به صورت خط خطی کردن عرضه می کند، به دلایل تکاملی، با یکدیگر تفاوت دارند. خط خطی یک کودک یک ساله از نظر ساختار و گستردگی با خط هایی که یک کودک 3 ساله می کشد خواه ناخواه فرق اساسی دارد.
 
کودکان معمولا در ۱ سالگی مداد در دست می گیرند، ولی به سهولت نمی توانند روی کاغذ خط بکشند. بیشتر مداد را روی کاغذ می کوبند و گاهی کاغذ را پاره میک نند. سرانجام در ۱۸ تا ۲۰ ماهگی، موفق به خط کشیدن می شوند.
 
بررسی کلوگ در مورد کودکان کشورهای مختلف جهان نشان می دهد که، از نقش کشیدن های ساده گرفته تا نقاشی های پیچیده این کودکان، مبانی بنیادی وجود دارند که در تمام کودکان دنیا یکسان است. پیدایش توانایی نقش نگاری در نزد کودکان در پنج مرحله اصلی صورت می گیرد که به ترتیب عبارتند از:
 
۱. اثر یا خط نا مشخص
2.خط مشخص یا اشکال هندسی در هم
۳. طرح یا در کنار هم قرارگرفتن چند شیئی
4. اجتماع چندین شکل مختلف
۵. تصویرنگاری
 
مراحل بعدی همیشه ترکیبی است از علایم مرحله های قبلی. به طور مثال، رسم علامت + از ترکیب دو خط افقی و عمودی به دست می آید.
 
کراتی و مارتین می گویند که توانایی ترسیم خط های افقی قبل از خط های عمودی ظاهر می شوند. در دو سالگی توانایی ترسیم خط های دایره ای و یا زاویه دار ظاهر می گردند. در این سن کودک بعد از کشیدن خط دلخواهش، به راحتی مداد را از روی کاغذ برنمی دارد و، بنابراین، بعد از هر خط دلخواه، خط های دیگری هم در محیط بر آن رسم می کند.
 

در سن 5/2 سالگی، به علت افزایش قدرت عضلات، کودک وقتی خطی را رسم می کند با چشم نیز مراقب است که خط از محدوده تعیین شده خارج نگردد.
 
در ۳ سالگی خط نگاری کودک دیگر فقط برای لذت بردن از حرکت یا فشار مداد بر روی کاغذ نیست، بلکه مایل است احساسات درونی خود را، که به تجربه های زندگی کوتاه مدتش مربوط می شود، بیان کند.
 
 به نظر الشولر و هاوویک، کودک در سه سالگی خط های عمودی را بیش از خط های افقی رسم می کند. به نظر اینان، خط عمودی بیانگر اظهار وجود کودک است و توسعه آن نشان می دهد که کودک از وجود خودش آگاه است.
 
در اواخر سه سالگی کودک شروع به کشیدن اشکالی می کند که شبیه خانه یا خورشید است و سرانجام در چهار سالگی خط نگاری های او جمع و جور می شود و حتی برای بزرگسالان نیز معنی پیدا می کند.
 

در سن پنج تا شش سالگی، امکان دستیابی کودک به درک حروف الفبا با خط نوشتنی که بیشتر از رسم و نقاشی جنبه آموزشی دارد فراهم می شود.
 
در ابتدا اشیا در نظر کودک به چند نوع عمده از قبیل خانه، درخت و آدمک دسته بندی می شوند که برای نقاشی نیز زیاد از آنها استفاده می کند، ولی در سال های بعد کودک اشکال جدیدی از خانه، درخت و آدمک عرضه می کند و آن هنگامی است که او شناخت بیشتری درباره ظاهر اشیا دارد و فقط اندازه این شکل ها بیش از حد کوچک است.
 
یکی از خصوصیت های روانی کودکی این است که واقعیات بیرونی از دیدگاهی می بیند که با نیازهای عاطفی او ارتباط بیشتری دارد و بقیه جنبه های این واقعیات را فراموش می کند. از همین روست که در نقاشی او آن جنبه های عاطفی که بیشتر، به آنها توجه کرده، نمایان تر به نظر می رسند.
 
منبع: روان شناسی بازی. محمدعلی احمدوند. صص 136-138. دانشگاه پیام نور. پنجم. 1381.